İSLAM’DA LÜKS VE İSRAF HARCAMALAR
Açıklanmış sınırlan içerisinde, ziraat, sanat, ticâret,mîras, vasiyet ve hibe gibi mülk edinme yollarıyla elde edilecek bir servetin,ancak meşru bir şekilde kullanılması ve tüketilmesi İslâm Dini'nde mü'minlereyüklenen mühim vazifelerdendir.
Bunun içindir ki, mal varlığımızın ne şekilde kullanılabileceğini vetüketimin hangi kayıtlar altına alındığını bilmek mecburiyetindeyiz.
Mü'min, meşru-helâl malından ancak Allah'ın ve Peygamberin koyduğuölçülere göre harcayabilir. Şahsî ve ailevî ihtiyaçlarını karşılar. Zekât,nafaka ve Fitre gibi mâlî vecîbelerini îfa eder ve bir de cemiyete faydalıhizmetler yapabilmek ve hayırlı eserler kazandırabilmek için tüketimdebulunur.
Bu mevzudaPeygamberimiz şöyle buyurur:«İsraf etmeksizin, kibre kapılmaksızın yiyiniz, giyinizve fakirlere yardım ediniz.» (1)
Açıklanan meşru yolların dışında, tüketim yapılamaz. İslâm Dini'ninharam kıldığı tüketimi;
a - Haram kılınan yollarla yapılan tüketimle,
b- Özelde israf ve lüks yolu ileyapılan tüketim şeklinde iki kısımda inceleyebiliriz.
A - Mü'min, İslâm Dini'nin haram kıldığı fiilleri işleyerek harcamayapamaz. Şöyle ki; mü'min, parasını alkollü içkiler içerek harcayamaz. Kumaroynayarak eksiltemez ve artıramaz. Gayr-ı meşru eğlence yerlerinde ve zinayolu ile tüketemez. İçki, kumar ve zina Kur'ân'ımızda yasaklanmıştır.Yasaklandığı içindir ki İslâm toplumlarında yasal olarak meyhaneler, içkilieğlence yerleri, kumarhaneler, barlar, umûmî ve husûsî birleşme evleri açılamaz.
Aziz Mü'minler!
B - Mallar, nakitler haram işlerin yapılmasında harcanamayacağı gibi,israf ve lüks yoluyla da harca-
Gereksiz harcama olan israfı,ilgi odağı kılacak aşırı harcama olan lüksü dinimiz yasaklamış, orta yoluntutulmasını emretmiştir.
Kur'ânımızda şöyle buyurulur:[«Hısıma, yoksula, yoldakalmışa hakkım ver. Malını israf ile saçıp savurma. Saçıp savuranlar şeytanlarınkardeşleri olmuşlardır. Şeytan ise Rabbine karşı çok nankördür.»
«Gerçek mü'minler harcadıkları zaman israf etmezler. Sıkılık dayapmazlar. Harcamalar bu ikisi arası ortalama olur.»] (2)
İsrafa ve lükse düşkün olanlar, Kur'ân-ı Kerîm'de şiddetli bir dillekınanmışlar ve ilâhî azab ile tehdit edilmişlerdir. Kasas sûresinin 58.âyetinde ise şöyle buyurulmuştur: «Biz bol geçimi ile halkı şımarmış nice milletlerihelak ettik...»
Şanlı Peygamberimiz, israfı meslek tutanları ve lükse düşkünlükgösterenleri zem ederek şöyle buyurmuşlardır:
«Altınlara, gümüşlere, kumaşlara ve giysilere düşkün olan kimse helakoldu.» (3)
İsraf ve lüks ölçüleri asırdan aşıra, cemiyetten cemiyete farklılıkgösterebilirse de, İslâm Dini bu hususta müşahhas örnekler sunmuştur.
a - Dinimiz mü'min erkekler için altın ve tabiî ipeği haram kılmıştır.
Peygamberimiz şöylebuyururlar:«Altın ve ipek, ümmetimin kadınlarına helâl, erkeklerine haramkılınmıştır. Dünyada ipek giyen kimse âhirette giyemez.» (4)İslâm Dini, altın ve ipeğikadına helâl kılmakla beraber kullanılmasını öğütlememiş, bilâkissakındırmıştır.
b - İslâm Dini, altın ve gümüş kaplar kullanılmasını lüks kabulederek, caiz görmemiştir. Peygamberimiz bundan menetmiş ve şöyle buyurmuştur:
«Altın ve gümüş kaptan su, vesair içmeyiniz. Altın ve gümüştabaklardan yemeyiniz. (Altın) ve gümüş kaplardan (yiyip) içenler, karınlarınaancak cehennem ateşi doldurmuş olurlar.» (5)
Peygamberimizin ashabı da atlas perdelerle tefriş edilmiş mekânları şeytanevleri olarak vasıflandırmışlar böylece lüks istihlâkin çirkinliğine işaretbuyurmuşlardır. (6)
İsraf ve lüks harcamalarına İslâm Dini'nin getirdiği ve yukarıdasunduğumuz belirli kıstaslar yanı sıra, İslâm âlimlerinin dinimizin umûmîvasıflı emirleri ve yasaklarından çıkardıkları objektif bir ölçü daha vardırki, şöyle ifade edebiliriz.
Bir cemiyette iktisadî ve kültürel şartların meydana getirdiğivasatın; hayat standardının üstünde yapılan bütün harcamalar israfa ve lüksegirer. Halk otobüslerinin yeterince bulunmadığı bir cemiyette lüks arabalarkullanmak, konut probleminin çözümlenemediği bir toplumda lüks eşyalarladonatılmış daireler ve evlerde yaşamak şüphesiz israftır ve lükstür.
Netice olarak deriz ki israf ve lüks cemiyette; kendini beğenen,zevkperest ve şehvet düşkünü bir zümre perdahlayacağı, haset duygularını tahrikedeceği, anarşiye vasat hazırlayacağı ve mü'min ferdi, mücadele ve feragatisteyen vazifelerinde önemsemezliğe ve tembelliğe sevk edeceği için israf velüks, İslâm Dini'nde kesin emirlerle yasaklanmıştır.
Hutbemizi bitirirken önemli bir hususa işaret etmek isteriz.
İsraf ve lüks yalnız zenginler için vârid değildir. Günümüzde hemenhemen zengin - fakir her ailede lüks giyim eşyası kullanımı yaygınlaşmaktadır.Ülkemizde altın, gümüş ve pırlanta türünden süs takısı ve lüks eşyaharcamaları gerçekten alabildiğine artmaktadır ve bunlar taksitlealınmaktadır.
Bunların kullanılmasının israf olması ve dini ölçülerimize göresakıncaları bulunması bir tarafa borçlanarak taksitle alınmaları ise katiyetlecaiz değildir. Çünkü İslâm Dini mesken yapımı, tedavi zarureti ve nafakatemini zorunluluğu dışında borçlanmayı men etmiştir.
Ayrıca zengin - fakir bütün ailelerde gördüğümüz lüzumsuz elektriktüketimi, yemek ve ekmek israfı da korkunç bir şekilde gelişmektedir. Yapılanaçıklamalara göre memleketimizde kırıntı ve bayat ekmeklerin atılmasısebebiyle yılda yüz binlerce ton buğday israf edilmektedir.
Muhterem Mü'minler!
İsraf ve lüksdüşkünleri toplumda kötü örnek olan ve toplum ekonomisini zayıflatan günahkârinsanlardır.Yüce Allah Kur'ân-ı Kerimde kâfirleri ve zalimleri sevmediğinibildirdiği gibi israf ve lüks düşkünlerini de sevmediğini şöyleceaçıklamaktadır:«...Yiyiniz, içiniz. Fakat israf etmeyiniz. Allah israfedenleri sevmez.» (7)
Allah'ın sevmediği insanlar israf ve lüksle mutlu olamayacakları gibiAhiret mutluluğunu da yitirirler. Çünkü Ahiret azabı Allah'ın sevmedikleriiçindir.
Peygamberimiz «Tutumlu olan fakir düşmez» buyuruyor ve izlenecek yoluda şöylece açıklıyor:«Zenginlikte ve fakirlikte orta yolun tutulması negüzeldir.» (8)
1) Tefsîr-u İbn-iKesîr, Araf 32. Ayet tefsiri.
2) İsra, 26-27,Furkan, 67
3) R. Salihin ve Ter.1/503 (B. Fezliz-Zühdi Fid-Dünya...)
4) a.g.e. 2/201-202
5) a.g.e. 3/304-305
6) Ebu Davud KitabülCihad Babün Fil-Cenâib.
7) Araf, 31.
8) İbn-i Kesîr,Furkan Sûresi, 67. avet tefsiri
